meditaasje

It Krystfeest yn in wrâld fol geweld.
“Och domeny, de Bibel is wol in moai boek, mar wat stiet der in soad geweld yn. Foaral yn it Alde Testemint! Wy hawwe dêr wol muoite mei. Nee, dan fine wy it ferhaal moaier fan Kryst.” Sokke wurden hear ik faak. En dat jildt net allinnich foar my, mar eins foar iderien dy’t derfoar útkomt dat er aktyf is yn in tsjerklike mienskip en wolris yn in Bibel sjocht. Elk ken de Bibel. En elk kin ek wol dingen neame dy’t him of har yn dy Bibel net oansteane. Dêr hoege jo him net iens foar te lêzen. Op de Bibel is it maklik sjitten. It mei, jo litte dermei sjen dat jo jo troch net ien de wet foarskriuwe litte. Alhielendal net troch de tsjerke.
Is dat hielendal earlik? Neffens my net. Ik woe wol, dat al dy minsken dy’t krityk hawwe op it geweld yn ’e Bibel, in pear fan dy ‘minne’ haadstikken in kear goed trochliezen. Al is it allinnich mar om te witten wêr’t jo oer prate. Want werklik, de Bibel stiet fol mei geweld (en gelokkich: ek mei oare dingen). Mar op gjin inkeld plak yn ’e Bibel stiet dat sok geweld foar ús de noarm wêze moat, dat God sok gedrach ek fan ús freget. Dy’t sa’n opdracht fine kin, sjocht dingen dy’t der net binne.

Nochris: it kloppet, de oanwêzichheid fan geweld yn ’e Bibel. Mar faak, fierwei it faakst, wurdt dat geweld allinnich beskreaun. Der stiet net by dat God it sa hawwe wol. En hast altyd kinne jo wol sjen, dat God it just net sa wol. Mar dan moatte jo wol lêze wolle. En neitinke. Want de Bibel is net in boek dat ús foarskriuwe wol wat wy miene en tinke moatte. De Bibel fertelt
faak dingen dy’t minsken mei elkoar dogge: koart, mei net mear wurden as dat nedich is. En lit it oan ússels oer om te betinken wat God dêrfan fynt. As it earste geweld plakfynt yn Genesis 4, nimt God in pear kear it wurd. Mar de earste pear kear docht Er oars net as in fraach stelle. Wêr is dyn broer? Wat hast’ dien? Net God hat it geweld útfûn, mar de minske. En al feroardielet God it geweld, Hy nimt de dieder ek noch tsjin de gefolgen fan syn died yn beskerming.

Mar God jout dochs soms sels ek opdracht? Roegje in stêd, in stam, in folk út: manlju, froulju en lytse bern? Yndied, dat komt foar. En dat is ferskriklik. Mar al hoe ferskriklik oft it is, op gjin inkeld plak stiet dat wy sa’n opdracht krije. It binne histoaryske opdrachten, gjin opdrachten foar no of foar altyd, en opdrachten oan Israel, net oan ús. En op mar in inkeld plak stiet, dat sa’n opdracht ek útfierd wurdt. Histoarysk sjoen is it sels sterk de fraach oft it dan ek noch echt sa gongen is. Soms giet it om stêden, dy’t yn de tiid fan de striid fan it folk Israel om it nije lân allang yn ’e jiske leinen. Soms hawwe sokke folken simboalyske nammen. En altiten binne de ferhalen sa’t se yn ’e Bibel steane, ieuwen en ieuwen letter pas opskreaun. Net om dingen goed te praten dy’t ferkeard binne. Mar sa swart-wyt as bygelyks de folkemoard yn Srebrenica lizze de saken gewoan net. En dêr komme wy al net út. Hoe sille wy dan sizze wat 3000 jier lyn of langer goed of ferkeard wie, wa of wat die en wêrom? En wat God dêrfan fûn? En hoe’t dat wêze mei: gjin modern minske kin út ’e Bibel de opdracht helje om geweld te brûken.

As God dan net wol dat wy sa dogge, wêrom lêze wy dan dochs sokke ferhalen as spesjaal boek, yn tsjerke, as Hillige Skrift? Dat is omdat wy, yn dizze ferhalen en oaren, God syn skiednis mei it minskdom weromlêze kinne, en dus ek God syn skiednis mei ús. Sa minsklik as de minsken binne, God giet fan it begjin ôf al mei se. En troch dy minsklike skiednis hinne meie wy leare oer de bedoelings fan God.

En dan kinne wy wol nuver tsjin dy wrede ferhalen yn it Alde Testemint oangapje, mar ús  skiednis is net folle foarnamer. As de Friezen foar it earst yn ’e wrâldskiednis opdûke, is it altyd yn in kontekst fan oarloch. De Romeinen kamen hjir, en der waard fochten. De earste gewoane Friezen dêr’t wy de nammen fan witte, wiene soldaat. Dy gongen net sêftsedich mei de fijannen om – ek net mei froulju en bern. Doe’t Bonifatius hjir kaam, hied er in lyts legerke by him. Dat legerke waard deade troch in oermacht, mei Bonifatius derby, mar in pear wike letter folge in wraakekspedysje fan ’e aartsbiskop fan Utert: allegearre dy’t tsjin Bonifatius fochten hiene, waarden opsocht en deade, en ek harren froulju en bern en fierdere femylje. Doe’t hjir de Reformaasje kaam, gie it net bot oars. It Aldekleaster by Hartwert waard beset troch revolúsjonêre ‘wederdopers’. De steedhâlder stjoerde in leger, de manlju waarden ophongen en de froulju ferdronken. Lit ús mar ophâlde mei dizze ferhalen. Yn ús skiednis gong it net oars as yn ’e Bibel. En yn de wrâld dêr’t wy hjoed yn ferkeare ek net, al giet op dit stuit it slimste geweld ús doar foarby. Mar dat wol net sizze dat wy better binne of better fertsjinje.

Yn ’e Bibel hawwe se net besletten om mei dizze ferhalen op te hâlden, mar om se al troch te fertellen. Net as idéaal, mar om sjen te litten: sa binne minsken, en it moat in kear oars. Yn elk freeslik ferhaal klinkt it ferlangen mei nei frede. De wrâld moat in kear frede fine. En geweld is net de wei. Ynspanning en belied fan minsken bringt de frede net tichterby. De krêften dy’t yn minsken wurkje, wurdt de wrâld net better fan. En dochs moat it in kear goed komme: mei de wrâld, mei ús, mei alle minsken. De Bibel is in boek fan ferlangen, fan langstme, nei in oare tiid, in oare wrâld. En dat is it langstme fan alle minsken.

Yn dizze Advintstiid komme yn in protte tsjerken ek wer in tal fan dy rûge ferhalen foarby. Faak sjogge wy der mear fan ússels yn werom as dat ús oanstiet. En as wy dy ferhalen yn tsjerke lêze, dan is dat om te learen dat ús maatskippij, ús wrâld, ús skiednis, ús ferhaal like dea en like wanhopich binne as it folk Israel yn ’e Bibel. De frede komt hielendal neat fan op ’e hispel – as wy oan ússels oerlevere bliuwe. En wy bliuwe oan ússels oerlevere, as God ús net opsiket.

Dat is de bân tusken dy wrede ferhalen en Kryst, tusken it geweld en Jezus syn kommen. Net it geweld is God syn antwurd op minsken as Jezus, mar Jezus is God syn antwurd op it ús geweld.

Liuwe H. Westra