Adventspreek van dominee Liuwe Westra uit Lollum
Over een beer als huisdier, het onderscheid tussen geloven en hoop, en hoe om te gaan met regels.
Lezingen: Jesaja 11: 1-10 en Romeinen 15: 4-13
Gemeente van de Heer,
Deze weken bekijk ik geregeld een filmpje op Youtube: Russian Couple Living with Bear. Een Russisch echtpaar heeft een beer in huis. ’s Ochtends komt de beer uit zijn slaaphok en loopt binnen. Hij eet met het echtpaar aan tafel, hij zit met ze op de bank te tv-kijken. Zo nu en dan moet hij meedoen met een balspel, of is de man met de beer aan het ravotten. Hij duwt zijn onderarm in de bek van de beer en duwt het beest zogenaamd om. Als de beer zit, is hij groter dan de vrouw.
Levensgevaarlik. Ik weet het, deze mensen hebben de beer vast als ukkie geadopteerd, en de beer beschouwt ze misschien als zijn ouders. De beer heeft een goed leven, en is niet agressief. Maar een beer heeft ook wel eens kiespijn, of een slechte nacht. En ik weet niet wat er gebeurt, als de beer een keer last krijgt van de hormonen. Dan heb ik liever geen beer in huis. Dit is een uitzondering, en de regels van onze werkelijkheid zijn anders.
Maar dit filmpje brengt mij wel de essentie van Advent onder ogen. Advent is het feest van de hoop. We kennen natuurlijk de drieslag geloof, hoop en liefde. We hebben wel eens moeite, geloof en hoop van elkaar te onderscheiden. Geloof is in de eerste plaats vertrouwen. Ik hoor het verhaal van God, ik zie de liefde van Jezus, en daar wil ik mezelf aan toevertrouwen. Ik leg mijn leven in handen van Iemand die of Iets wat groter is. In die zin geloven alle mensen. De atheïst vertrouwt erop dat er niets is, en zegt: zo is het goed, daar doe ik het mee. De oude Friezen vertrouwden zich toe aan de goden van natuur en oorlog. En wij vertrouwen ons toe aan de God van Israel, zoals we die kennen in Jezus. Vertrouwen gaat ten diepste over jezelf.
Maar hoop is iets anders. Hoop gaat over de wereld en de regels van deze wereld. Hoop is: vasthouden dat die regels, die wij niet kunnen veranderen, toch een keer anders worden. Dat een situatie, die door en door krom is, één keer recht wordt. Dat de natuur van mensen en dieren zo wordt, dat een meisje alleen ieder uur van de dag veilig over straat kan. Dat je een briefje van € 50 ’s ochtends op straat kunt leggen met een baksteen erop, en ’s avonds ligt het er nog. Dat je je met een afwijkende kleur of een afwijkende mening of een afwijkende manier van leven in de massa kunt begeven zonder te worden bedreigd. Vertrouwen is jezelf overgeven: kom ik om dan kom ik om, maar in Gods hand is het goed. Hoop is vasthouden dat de regels van deze wereld een keer veranderen. Dat het visioen en het filmpje van de beer een keer de gewone werkelijkheid worden.
Jesaja zegt erbij hoe. De wetten van de werkelijkheid veranderen, als één zich aan de wetten van God houdt. Als één het recht van Gods liefde waar maakt. Eerst moet de arme een fatsoenlijke plek hebben. Eerst moet de kwetsbare in veiligheid worden gebracht. Er komt iemand uit de stronk van Isaï, de familie van David, en die zal Gods recht werkelijkheid maken. Gods recht: dat is niet het geloof, dat is niet de hoop, dat is de liefde. En dan de liefde voor de mensen die geen liefde ontvangen. Jesaja noemt ze. Wij kunnen ze bedenken. Jezus zet ze in de Bergrede op een ereplaats. Die mensen in de gemeenschap tot hun recht laten komen: dat zijn de regels van Gods liefde. En de hoop wordt waar, als die regels een keer worden gedaan.
Vaak zien wij een dilemma: de regels van deze wereld, de wetten van dit land, of het Woord van God. Wat geldt? Wel, wat er geldt, bepalen we zelf. Of een regel wel of niet geldt, is geen kwestie van status of afspraken, dat is een kwestie van kiezen. Als ik sneller dan 80 km buiten de bebouwde kom rijd, geldt op dat moment de regel van de maximumsnelheid niet. Een regel geldt, als die regel bepaalt wat er in de werkelijkheid gebeurt. Door ons aan een regel te houden, kiezen we ervoor die regel te laten gelden. Jesaja zegt: Als iemand uit het huis van David zich houdt aan de regels van Gods recht, dan ontstaat er een nieuw soort werkelijkheid op aarde. En zo is het ook met dat filmpje. Zoiets kan alleen, als mensen een berenjong met totale liefde, die zich niets aantrekt van de wetten van onze wereld, in huis opnemen. Met alle risico van dien. Het begint met liefde, liefde tegen de wetten van onze werkelijkheid in, omdat je die het laatste woord niet wilt geven. Dat is hoop. En dan zie je soms de hoop vrucht dragen.
Dat is dus ook Advent, gemeente. Als onze wereld maar niet verandert, als de werkelijkheid maar steeds dezelfde blijft, als we altijd maar tegen dezelfde wetmatigheden aan lopen – dan is dat dus, omdat wij Gods regels niet toepassen, maar die van de wereld of van onszelf. Maar die zullen de werkelijkheid nooit veranderen.
Tegelijk mogen we elkaar zondag aan zondag blij maken met het verhaal dat er iemand gekomen is uit de familie van David die Gods recht wel waar heeft gemaakt – en rondom Hem werd de werkelijkheid anders, onvoorstelbaar anders. Hij deed dat uit liefde voor mensen die dreigden te verdwijnen, tegen de wetten van de werkelijkheid in, met alle risico van dien. En Hij heeft dat volgehouden door leven en dood heen.
En daardoor mogen wij de hoop vasthouden, dat diezelfde Ene opnieuw onderweg is, nu naar ons toe en naar de hele wereld, om onze complete werkelijkheid, hemel en aarde, mens en dier, te veranderen. Om die visioenen van Jesaja en die filmpjes op Youtube, die ten diepste ontstaan vanuit verlangen naar een andere wereld, om die waar te maken voor altijd.
Wees dus niet ontmoedigd, maar vloei over van hoop. Getuig ervan: één keer wordt het anders, de wereld blijft niet zoals ze is! En laat daar een teken van zien. Een krans. Een kaars. Een stukje licht. En vooral: een stukje recht van God.
Amen.