Bestaat God volgens Klaas Hendrikse

Bestaat God volgens Klaas Hendrikse

Bestaat God volgens Klaas Hendrikse? ‘Geloven in een God die niet bestaat’ – ik geloof niet dat de Sint veel exemplaren van dit spraakmakende boek in Lollum en Waaksens zal bezorgen. Maar je weet het natuurlijk nooit, wat je in de schoen zult vinden op 5 of 6 december. Aan de uitgever en de media zal het niet liggen: dit boek is NIEUWS!! En ook de SoW-gemeente Middelburg, waar Klaas Hendrikse staat als predikant, zal het niet erg vinden. Publiciteit voor de dominee, stof voor gespreksavonden en groothuisbezoeken, en waarschijnlijk goed voor de kerkgang, want iedereen wil die dominee wel eens in het echt zien.

Goed, dit boek is nieuws. Maar dan wel oud nieuws. Mijn collega Klaas Hendrikse zegt niet dat er geen God is, of dat er ‘niets’ is. (Trouwens, dat zou ook niet erg nieuw zijn.) Hij zegt wel, voorzover ik het heb begrepen, dat God niet op dezelfde manier bestaat als de dingen, de dieren en de mensen van de wereld om ons heen. Voor al die categorieën geldt: we kunnen ze waarnemen. We kunnen ze zien, horen of op een andere manier meten. We kunnen op een redelijke manier aantonen dat ze er zijn. Onze kennis erover neemt toe. En daarom kunnen we zeggen, dat ze bestaan. Voor God geldt dat allemaal niet.

Zoals ik zei, dat is oud nieuws. In de Middeleeuwen, de tijd van de grote kathedralen, maakten ze ook grote denksystemen, waarin voor alle aspecten van de werkelijkheid een plaatsje was. De grens tussen theologen, filosofen en natuurwetenschappers bestond toen nog nauwelijks. Ze dachten allemaal na over de werkelijkheid, en hadden daar theorieën over. En ook in hun boeken, dus meer dan 500 jaar geleden, komen we al de vraag tegen: Kunnen we van God zeggen, dat Hij bestaat? Antwoord: Nee, niet op dezelfde manier als we van alle andere dingen kunnen zeggen dat ze bestaan. God onttrekt zich namelijk aan ons waarnemingsvermogen. En niet alleen dat, Hij onttrekt zich ook aan ons denkvermogen. Als we een bepaalde voorstelling van God hebben, dan is één ding zeker: zo’n voorstelling van of denkbeeld over God is op zijn best slechts zeer ten dele waar. En als we iets over God zeggen, dan is één ding zeker: onze taal is te beperkt voor wat we dan eigenlijk zouden moeten zeggen. Onze taal, ons denken, ons begrip van bestaan: het is allemaal van deze wereld. En God is niet van deze wereld. Vandaar.

Zijn we daarmee uitgepraat? Nee. Klaas Hendrikse zelf ook niet. Hij gelooft namelijk wel in God. Dat Hij, van buiten deze wereld, een beroep op ons doet in deze wereld. Dat de roepstem die Abraham, Mozes, Samuel en vele, vele anderen hebben gehoord nog steeds klinkt. Dus ook als God niet bestaat zoals wij bestaan in deze wereld, Hij heeft wel degelijk met ons bestaan in deze wereld te maken. Hij is betrokken op ons en op onze wereld, Hij heeft er een bedoeling mee, en boven alles: liefde. Liefde die meer van ons en voor ons verlangt dan alleen het bestaan dat wij kunnen waarnemen en begrijpen.

Tot zover Klaas Hendrikse. Ik denk dat God nog verder gaat. En ik vraag me af: is het toeval, dat dit boek net voor de adventstijd ons wordt aangeboden? Het drukt ons in ieder geval wel op de vraag waar het met Advent en Kerst om gaat. Want God mag dan niet bestaan zoals wij bestaan, het kindje Jezus heeft wel bestaan zoals alle kinderen in deze wereld. Daarover is nauwelijks meer discussie, ook als we nooit zullen weten hoeveel wijzen er aan zijn kribbe hebben gestaan of welke dieren er in de stal van Jozef en Maria stonden. Hoe, weten we niet. Maar dat Jezus heeft bestaan als een mensenkind van vlees en bloed, dat is zeker.

De spannende vraag is dan: als Jezus wel bestaat zoals wij bestaan, wat is dan zijn verhouding tot God? En hier gaan de meningen sterk uiteen. Sommige mensen geloven, dat Jezus een mens was zoals wij, en daarmee uit. Anderen geloven, dat in Jezus Gods liefde volkomen aanwezig was, en dat zijn wil gelijk was aan die van de hemelse Vader. De tweede mening is duidelijk moeilijker te geloven dan de eerste, en hoe dan ook niet te begrijpen. Maar toch is die het meest in overeenstemming met het geloof van de Bijbel in een God die, hoewel totaal anders dan alles wat bestaat, toch met huid en haar betrokken is op ons bestaan.
Als je die lijn consequent doortrekt, dan kom je bij het adembenemende geloof van de leerlingen van Jezus en degenen die hun verhalen hebben opgeschreven: dat God in het kindje Jezus Zichzelf heeft overgeleverd aan ons bestaan. Dat Hij het niet bij een oproep, aanwijzingen en wonderen heeft gelaten, maar zelf aan het aardse bestaan deel heeft genomen, om alle mensen de weg te wijzen. Niet de weg naar een nieuw bestaan, maar naar het leven.

Ik ben benieuwd waar Klaas Hendrikse met Kerstmis over gaat preken.

Liuwe H. Westra (desimber 2007)